Kolarstwo dla osób z niepełnosprawnością – Kolarstwo to różne dyscypliny sportowe, które łączy jedno – rower. Kolarstwo osób niepełnosprawnych (parakolarstwo, ang. paracycling) dzieli się na:
SZOSOWE – wyścigi ze startu wspólnego, wyścigi indywidualne na czas, wyścigi drużynowe – sztafety (handcycling).
TOROWE – sprint tandemów, sprint drużynowy, wyścigi indywidualne na czas na dystansach 500 m i 1 km. Wyścigi indywidualne na dochodzenie na dystansach 3 km i 4 km.
Parakolarstwo zadebiutowało na Letnich Igrzyskach Paraolimpijskich w USA w 1984 r. Wyścigami szosowymi, natomiast konkurencje torowe włączono do programu paraolimpijskiego w roku 1996. Pierwsze mistrzostwa świata odbyły się w 1994 r., a zawody pucharu świata w 2010 r. Zaś kolarstwo ręczne (handcycle), jako dyscyplina paraolimpijska, zadebiutowało na igrzyskach w Atenach w 2004 r. Zawodnicy byli podzieleni na dwie klasy ze względu na stopień niepełnosprawności. Rozegrano wtedy dwie konkurencje: indywidualną jazdę na czas i wyścig ze startu wspólnego. Parakolarstwo rozwija się bardzo dynamicznie, a w międzynarodowej rywalizacji biorą udział zawodnicy z ponad 40 krajów. Liczba startujących w zawodach najwyższej rangi jest limitowana poprzez system kwalifikacji, którego podstawą jest ranking międzynarodowy.
Cechą charakterystyczną kwalifikacji w parakolarstwie jest przyznawanie określonej liczby nominacji dla kraju, a nie imiennie dla zawodników. Najtrudniej jest zakwalifikować się do igrzysk paraolimpijskich ze względu na ściśle określony pułap liczby uczestników. W Rio de Janeiro w 2016 r. startowało 230 zawodników (150 mężczyzn i 80 kobiet), rywalizujących o 50 kompletów medali. Od 2007 r. partnerem International Paralympic Committee (IPC) i podmiotem zarządzającym parakolarstwem jest Union Cycliste Internationale (UCI). Dlatego, dzięki tej współpracy struktura organizacyjna i sposób funkcjonowania kolarstwa niepełnosprawnych osiągnęły wysoki poziom. Zgodny ze światowymi standardami obowiązującymi w sporcie wyczynowym.
Kolarstwo dla osób z niepełnosprawnością – historia
W Polsce parakolarstwo istnieje w formie zorganizowanej od 1996 r. Prekursorem w rozwoju tej dyscypliny było Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „CROSS”, które do 2008 r. W sposób kompleksowy zajmowało się organizacją szkolenia kolarskiego dla osób niewidomych i niedowidzących (tandem). Od 2009 r. tę rolę przejął Związek Kultury Fizycznej „Olimp”. Równie dynamicznie rozwija się kolarstwo ręczne (handcycle). Pierwsze rowery ręczne (handbike) pojawiły się w Polsce pod koniec lat 90. ubiegłego wieku. Pierwsi zawodnicy na handbikach (Leszek Jabłoński, Bogdan Król). Zaczęli startować w maratonach, w których ścigali się z zawodnikami na inwalidzkich wózkach sportowych. Rowery ręczne okazywały się jednak szybsze i wielu „wózkowiczów” szybko przerzuciło się na handbiki. W 2001 r., podczas maratonu wrocławskiego, po raz pierwszy zorganizowano oddzielną klasyfikację dla rowerów ręcznych. I w kolejnych latach wyścigów było coraz więcej i przybywało zawodników.
W 2002 r. Bogdan Król założył pierwszą w Polsce sekcję kolarstwa ręcznego IKS „Smok” Orneta. Kalendarz imprez parakolarskich w Polsce składa się z kilkanastu pozycji. A uczestniczy w nich systematycznie około 20 tandemów – zawodników z dysfunkcją wzroku. Od 1997 r. odbywają się Mistrzostwa Polski w konkurencjach szosowych, a od 2001 r. w konkurencjach torowych. Wieloletnią tradycję mają wieloetapowe wyścigi szosowe tandemów w Poznaniu, Lublinie i Polanicy Zdroju. W 2007 r. zawodnicy z dysfunkcją wzroku zadebiutowali w kolarstwie górskim, startując wspólnie z osobami pełnosprawnymi w maratonach MTB. ZKF „Olimp” i PZSN „Start” współpracują z Polskim Związkiem Kolarskim, do którego kompetencji należy m.in. Zatwierdzanie składu kadry narodowej oraz zgłaszanie reprezentacji do mistrzostw świata i pucharu świata poprzez specjalny elektroniczny system zgłoszeń. Polska reprezentacja zadebiutowała w międzynarodowej rywalizacji w 2001 r. udziałem w Mistrzostwach Europy, a w 2003 r. Pierwszy medal – srebrny – w imprezie tej rangi zdobył tandem Krzysztof Kosikowski/ Robert Płotkowiak (pilot).
Kolarstwo dla osób z niepełnosprawnością – sprzęt
Warto kilka słów poświęcić sprzętowi wykorzystywanemu w kolarstwie ręcznym. Handbike to trójkołowy rower poziomy napędzany rękami. Dlatego wyścigowe rowery dzielimy na dwie grupy: leżące i klęczące/siedzące.
Mistrzostwa Niemiec w parakolarstwie i Puchar Europy Vico Merklein, niemiecki para-kolarz. Na handbike w poz. leżącej. 
Mehman Ramazanzada na Mistrzostwach Świata w Para Cycling 2019. Na handbike w poz. klęczącej. 
Rowery ręczne Berlin Marathon 2021 w Kaisereiche. Para-kolarz na handbike w poz. siedzącej.
Osprzęt używany w handbike’ach jest taki sam, jaki możemy spotkać w klasycznych rowerach. Wielkość kół jest uzależniona od konstrukcji ramy (często wykonanej z karbonu) i upodobań zawodnika. Dlatego w rowerach leżących często spotykamy duże koło z przodu – najczęściej 26-calowe oraz małe koła tylne 20-calowe. Taka konfiguracja powoduje obniżenie środka ciężkości całego roweru, przez co jest on stabilniejszy na ostrych zakrętach.
Zaletą małych kół z tyłu jest możliwość założenia krótszej ramy. To wszystko przekłada się na wagę handbike’a – ma to duże znaczenie zwłaszcza na podjazdach. Na długich, płaskich trasach, gdzie waga nie ma większego znaczenia, lepsze wydają się być duże koła. W rowerach klęczących środek ciężkości położony jest wyżej. Przez co rower jest mniej stabilny w zakrętach i często tylne koła są pochylone, aby poprawić równowagę. Oprócz rowerów szosowych są dostępne również handbike’i terenowe, na których można poruszać się w trudnym, górzystym terenie. Kluby, prowadzące sekcje kolarstwa ręcznego w Polsce. To: VeloAktiv Kraków, IKS „Smok” Orneta, KSI „Start” Szczecin czy BZSR „Start w Bielsku-Białej.
Kolarstwo dla osób z niepełnosprawnością – klasyfikacja medyczna / klasy
W parakolarstwie klasyfikacja medyczna obejmuje cztery rodzaje niepełnosprawności funkcjonalnej, które w zależności od stopnia dysfunkcyjności, dlatego dzielą się na klasy sportowe:
– Handcycle (klasa H1–5) – zawodnicy z dysfunkcją kończyn dolnych, ścigający się na trzykołowych wózkach z napędem ręcznym.
– Tricycle (klasa T1–2) – osoby z porażeniem mózgowym, startujące na rowerach trójkołowych.
– Cycle (klasa C1–5) – kolarze z porażeniem mózgowym lub niepełnosprawnością narządu ruchu, jeżdżący na klasycznych rowerach.
– Tandem (klasa B) – zawodnicy z dysfunkcją wzroku, startujący z pełnosprawnymi pilotami na tandemach.
Kolarstwo ręczne (handcycle, handbike) bez wątpienia, jest jedną z najlepiej rozwijających się dyscyplin paraolimpijskich. Podobnie jak w klasycznym kolarstwie, rozgrywane są dwie konkurencje – indywidualna jazda na czas i wyścig ze startu wspólnego. Dodatkową konkurencją jest wyścig drużynowy. Wyścig jest rozgrywany w formie sztafety, w której startuje trzech zawodników z różnych grup startowych. Każdy z zawodników trzy razy wyjeżdża na trasę o długości od 1 do 3 km. Jest to konkurencja bardzo widowiskowa i emocjonująca, zarówno dla zawodników, jak i kibiców.
Kolarstwo dla osób z niepełnosprawnością – klasyfikacja medyczna / kategorie
Rywalizacja w kolarstwie ręcznym odbywa się w pięciu kategoriach podzielonych ze względu na stopień sprawności zawodnika:
H1 i H2 – zawodnicy z tetraplegią (niedowład nóg i częściowy niedowład rąk).
H3 – zawodnicy z paraplegią lub podobnym uszkodzeniem (niedowład nóg oraz mięśni brzucha).
H4 – zawodnicy z paraplegią lub podobnym uszkodzeniem, u których mięśnie brzucha pozostają w pełni sprawne. W tej kategorii zdarzają się także osoby z amputacją.
H5 – w tej grupie startują głownie osoby po amputacji lub z innym uszkodzeniem. Które pozwala wykorzystać pracę całego tułowia i umożliwia jazdę w pozycji klęczącej/ siedzącej.
Zawodnicy z grup H1–H4 ścigają się w pozycji leżącej. Taka pozycja jest aerodynamiczna, co pozwala na zmniejszenie oporów powietrza i osiąganie większej prędkości. Dystanse, jakie pokonują zawodnicy, zależne są od rangi zawodów i od kategorii.
Najmocniejsi (H3–H5) mają zazwyczaj do pokonania dystans:
– indywidualna jazda na czas –15–25 km,
– wyścig ze startu wspólnego – 45–60 km.
W Polsce wyścigi kolarstwa ręcznego rozgrywane są przede wszystkim przy maratonach i biegach ulicznych (zazwyczaj bez podziału na kategorie). Oraz na krajowych mistrzostwach. Co roku organizowane są mistrzostwa świata, a także wyścigi zaliczane do Pucharu Świata. I Pucharu Europy oraz wyścigi punktowane do rankingu UCI.
Kolarstwo dla osób z niepełnosprawnością – nasi zawodnicy
Od 2005 r. polscy zawodnicy z dysfunkcją wzroku należą do światowej czołówki. Corocznie zdobywają medale na imprezach rangi mistrzowskiej.
Najbardziej utytułowane tandemy to:
Krzysztof Kosikowski i pilot Artur Korc.
Andrzej Zając i pilot Dariusz Flak.
Marcin Polak i pilot Michał Ładosz.
Przemysław Wegner i pilot Arkadiusz Garczarek.
Iwona Podkościelna i pilotka Aleksandra Tecław.
Anna Harkowska ścigająca się w klasie WC5, która jest multimedalistką igrzysk paraolimpijskich i mistrzostw świata.
Polscy zawodnicy kolarstwa ręcznego (Arkadiusz Skrzypiński, Zbigniew Wandachowicz) po raz pierwszy wystartowali w mistrzostwach świata w 2006 r. (Aigle, Szwajcaria), a nasz kraj z czasem coraz bardziej zaczął liczyć się na świecie w tym rodzaju parakolarstwa. W końcu, na bazie zawodników z klubu „Start” Szczecin, w 2009 r. powołano kadrę Polski, której trenerem został Tomasz Bartosik.
Rafał Wilk. Ceremonia otwarcia Igrzysk Paraolimpijskich w Rio de Janeiro 2016. Parada Narodów. Reprezentacja Polski 
Arkadiusz Skrzypiński.
Już na mistrzostwach świata w 2010 r. Po raz pierwszy w historii naszego kolarstwa ręcznego Polacy mają okazję słuchać „Mazurka Dąbrowskiego”. Swój największy sukces osiąga Arkadiusz Skrzypiński, zwyciężając w wyścigu ze startu wspólnego. Rok później na arenie międzynarodowej debiutuje Rafał Wilk, który w 2012 r. Na Igrzyskach Paraolimpijskich w Londynie zdobywa dwa złote medale i w związku z tym staje się prawdziwą gwiazdą światowego parakolarstwa. Przez kolejne lata Rafał Wilk bez wątpienia nie ma sobie równych i z prawie każdej mistrzowskiej imprezy przywozi złoto. Należy też wspomnieć o Renacie Kałuży, zawodniczce „Startu” Bielsko-Biała. Mistrzyni świata w parakolarstwie i najlepszym polskim sportowcu niepełnosprawnym w plebiscycie „Przeglądu Sportowego” w 2014 r.
Zainteresował cię nasz materiał? Przeczytaj także: Lekkoatletyka wśród osób niepełnosprawnych
