Pierwsze historyczne wzmianki o Żydach na ziemiach polskich pochodzą z X wieku, przez następne wieki z lepszym lub gorszym skutkiem podejmowali oni próby asymilacji ze społeczeństwem. Kiedy Hitler doszedł do władzy wziął on na celownik społeczność żydowską w Niemczech, a później w całej Europie. Ponownie Żydzi stali się przyczyną całego zła, rozpoczęły się represje. Nie inaczej było w Polsce po ataku Niemiec 1 września 1939 roku, na wszystkich zajmowanych terenach pojawiały się działania skierowane przeciwko Żydom a żyło ich w Polsce ok. 3.35 miliona. Gdy 28 września 1939 roku skapitulowała Warszawa, niemiecka administracja rozpoczęła działania przeciwko mieszkańcom stolicy żydowskiego pochodzenia. Niemcy wprowadzili nakaz noszenia opasek z gwiazdą Dawida, oznakowanie sklepów i przedsiębiorstw. Żydom odbierano przedsiębiorstwa, warsztaty pracy, blokowano konta bankowe, wprowadzono nakaz pracy przymusowej. Powstanie w Getcie Warszawskim – 80 Rocznica Wybuchu
Powstanie w Getcie Warszawskim – Getto
W kwietniu 1940 roku, niemieckie władze nakazały wzniesienie murów wokół części miasta, którą najliczniej zamieszkiwali Żydzi (teren dzisiejszego Muranowa). Powody miały być dwa, antyżydowski pogrom mający miejsce w dniach 22÷27 marca 1940 roku w Warszawie oraz konieczność powstrzymania epidemii tyfusu. Do getta musieli się sprowadzić przymusowo Żydzi z innych dzielnic Warszawy, a z kolei chrześcijanie mieszkający na tym terenie musieli się z niego wyprowadzić. W wyniku czego 138 tys. Żydów i 113 tys. Polaków musiało zmienić swoje miejsce zamieszkania. Bramy warszawskiego getta zatrzasnęły się 16 listopada 1940 roku. Wewnątrz getta znalazło się około 400 tys. Żydów, a już w kwietniu 1941 roku, gdy do getta trafili przesiedleńcy z dystryktu warszawskiego oraz Żydzi niemieccy, liczba ta wzrosła do 450 tys. osób.
Na mocy rozporządzenia generalnego gubernatora Hansa Franka wydanego 15 października 1941 oku, za opuszczenie wyznaczonego obszaru zamieszkania groziła kara śmierci. Podobnie jak za pomoc udzielaną Żydom poza gettami, po tzw. aryjskiej stronie.
Z powodu katastrofalnego przeludnienia, chorób i symbolicznych przydziałów żywności, do drugiej połowy 1941 roku na terenie warszawskiego getta zmarło około sto tysięcy ludzi.
Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej
Pierwotnie planowane na grudzień 1941 roku spotkaniu starszych oficerów SS i urzędników rządu niemieckiego w podberlińskim Wannsee, ostatecznie miało miejsce 20 stycznia 1942. Posiedzeniu przewodniczył Reinhard Heydrich, szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy. Jego tematem było omówienie „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, czyli fizycznej eksterminacji europejskich Żydów. Właśnie w tym zbrodniczym planie hitlerowców zawierała się eksterminacja warszawskiego getta.
W dniu 22 lipca 1942 roku, na terenie getta rozpoczęła się tzw. Wielka Akcja, czyli deportacja warszawskich Żydów do obozu zagłady w Treblince. W krótkim czasie, bo do 21 września 1942 roku, zgładzono w nim blisko 300 tys. warszawskich Żydów. Po zmasowanej wywózce, teren zmniejszonego getta zamieszkiwało ok. 60 tys. osób. Byli to nielegalni mieszkańcy getta oraz zatrudnieni w zakładach produkujących na rzecz III Rzeszy.
Kiedy Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji getta w dniu 19 kwietnia 1943 roku napotkali na opór. Ostrzelały ich grupy Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego.
W skład ŻOB wchodzili członkowie ugrupowań lewicowych, z kolei ŻZW składał się z reprezentantów prawicy syjonistycznej. Areną najcięższych walk były okolice Placu Muranowskiego oraz w rejonie ulic Zamenhofa i Franciszkańskiej.
8 maja 1943 r bunkier przy ulicy Miłej 18, w którym schroniło się dowództwo ŻOB został odkryty przez Niemców. Zginął wówczas dowódca tej organizacji Mordechaj Anielewicz. Ta data jest uznawana za dzień zakończenia powstania w getcie. Według Niemców tym dniem był 16 maja 1943 roku, wtedy wysadzili oni wielką synagogę na Tłomackiem .
Kierujący likwidacją getta warszawskiego Juergen Stroop napisał w raporcie do Heinricha Himmlera: „Nie ma już żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej w Warszawie”.
Zaraportował on również, że jego oddziały ujęły lub zabiły ponad 56 tys. Żydów oraz wykryły 631 bunkrów.
Część Żydów wywieziono i zamordowano w Treblince, większość została deportowana na Lubelszczyznę do obozó pracy. Tych wymordowano w listopadzie 1943 roku podczas tzw. Operacji „Dożynki”.
Polecam materiał wideo: Żydzi na warszawskim Muranowie. Film Julii Popławskiej z cyklu „Te miejsca”
Może cię także zainteresować: Piknik z Krzyżanowskim 2023 – edycja bitwy pod Gettysburgiem
