Autosan H9 – autobus, który zwiedził całą Polskę

3469

Radio Bezpieczna Podróż online!

Słuchaj muzyki, rozmów oraz najnowszych serwisów informacyjnych. Możesz słuchać nas na wszystkich urządzeniach.

Autosan H9

Polski autobus z Sanoka Autosan H9 to kolejna legenda z PRLu w kategorii transportu międzymiastowego. H9 z Sanoka do dziś budzi wiele wspomnień, kto go jeszcze pamięta?

Autosan H9 to autobus, który zna każdy z nas.

Autosan to marka autobusów, o której słyszał każdy z nas. Jeśli choć raz w życiu korzystaliśmy z usług PKS to bardzo prawdopodobne, że podróżowaliśmy autokarem właśnie tej marki. Swego czasu jej konstrukcje pokonywały tysiące kilometrów, wożąc pasażerów po całej Polsce. Kilka modeli wyprodukowanych przez firmę, dzisiaj jest uważanych za pojazdy kultowe.

Postanowiliśmy przedstawić Wam nieco bliżej część maszyn powstałych w sanockiej fabryce. Cykl otworzy model Autosan H9, czyli autobus, któremu pomimo wielu wad udało się zjeździć kraj wzdłuż i wszerz, by na stałe wejść do historii polskiej motoryzacji. Jesteście gotowi? Pora ruszać w podróż. Zaczniemy ją w latach sześćdziesiątych.

Sanocki Autosan H9 – fabryka legenda

Zanim skupimy się ściśle na wspomnianym modelu, odwiedźmy na chwilę Sanok i Sanocką Fabrykę Autobusów. To tam zaczyna się historia modelu H9 i wielu innych, równie ciekawych. Początków fabryki powinniśmy szukać w XIX wieku, jednak to, co istotne dla nas zaczęło się w 1958 roku, gdy zakład przemianowano na Sanocką Fabrykę Autobusów „Autosan”.

Właśnie wtedy zaczęły powstawać pierwsze modele autobusów, które do dziś kojarzymy z historią SFA. Warto zauważyć, że od roku 1959 do wczesnych lat 70. w fabryce pracował znany polski malarz, rzeźbiarz i grafik Zdzisław Beksiński, którego pradziadek – Mateusz Beksiński był współzałożycielem fabryki. Zdzisław opracował również logo firmy, znanego wszystkim bociana w locie.

Autosan H9
autobus z Sanoka Autosan H9

Autosan H9 – uczmy się na błędach

W przypadku firmy Autosan, przysłowiowy błąd, stanowił model San H100 produkowany od 1967 roku. Był to model w niemal każdym aspekcie przestarzały, co szczególnie było widać w rozwiązaniu użytym do produkcji nadwozia. Opierało się ono na konstrukcji ramowej, przez co znacznie zwiększona została waga pojazdu, a co za tym idzie jego spalanie. Również komfort użytkowania pojazdu stał na niskim poziomie. Wyjątkowo złym rozwiązaniem była umieszczona wysoko podłoga, która utrudniała wsiadanie do autobusu, szczególnie osobom starszym. Dyrekcja fabryki wiedziała, że ich produkcja nie może opierać się na tym modelu, dlatego już w 1967 roku zdecydowano rozpocząć pracę nad jego następcą.

Firma zdecydowała się działać dwutorowo. Z jednej strony nawiązano współpracę z firmą Karoserija – 11 Oktomvri mieszczącą się w Skopje, natomiast z drugiej już pod koniec 1967 roku rozpoczęto prace nad autobusem własnej konstrukcji. Powstało 15 prototypowych egzemplarzy maszyny opartej na dokumentacji udostępnionej przez jugosłowiańskiego kontrahenta. Otrzymały one oznaczenie Sanos A9. Testowano kilka wersji pojazdu, między innymi miejską i turystyczną. W międzyczasie pracowano nad wspomnianą wcześniej, własną konstrukcją, której nadano oznaczenie Sanok 09. W pracach tych brali udział inżynierowie Sanockiej Fabryki Autobusów, Politechniki Krakowskiej, Wojskowej Akademii Technicznej, a także Przemysłowego Instytutu Motoryzacji. W 1968 zbudowano cztery prototypowe egzemplarze w wersji międzymiastowej i turystycznej. Po przeprowadzeniu wielu testów porównawczych zrezygnowano z Sanosa A9, a do dalszych prac trafił polski Sanok 09.

Autobus międzymiastowy Autosan H9 – silnik

Sanok 09 wyposażony został w silnik o pojemności 6540 cm³, który generował moc rzędu 125 koni mechanicznych. Produkowano go na licencji firmy Leyland. Drugim elementem produkowanym na podstawie zagranicznej licencji była pięciostopniowa skrzynia biegów niemieckiej firmy ZF. Maksymalna prędkość wynosiła 80 km/h, a cała konstrukcja ważyła ponad 7 ton. We wnętrzu zamontowano wygodne fotele, umożliwiono również instalację klimatyzacji.

Mimo entuzjastycznego przyjęcia prototypu na Międzynarodowych Targach Motoryzacyjnych w Poznaniu prace trwały nadal. W 1970 roku wyprodukowano 6 egzemplarzy ulepszonego modelu oznaczonego jako Autosan H9. Zwiększono długość nadwozia do 9.31 metra, użyto silnika o mocy 138 KM. Autobus zabierał na pokład 48 pasażerów. W ciągu trzech lat wyprodukowano 79 egzemplarzy w różnych wersjach, które testowano w regularnym ruchu drogowym, a także na trasach PKS.

Autosan H9
Autosan H9

Autosan H9 – rusza produkcja seryjna

W drugiej połowie roku 1973 rozpoczęto seryjną produkcję modelu H9. Zdecydowano się na dwie wersje – turystyczną i międzymiastową. W autobusach montowano dwa rodzaje silników — wysokoprężny Andoria 6C107 o pojemności 6540 cm³ i dość wysokiej mocy 138 KM lub silnik Star S359 o pojemności 6840 cm³ i jeszcze większej mocy 150 KM. Firma zadbała o bardzo dobre zabezpieczenie antykorozyjne, chcąc jak najbardziej zwiększyć trwałość pojazdu. Lata pracy nad konstrukcją Autosana H9 zaowocowały otrzymaniem nagrody Mistrza Techniki Rzeszowszczyzny oraz I Nagrody Zarządu Wojewódzkiego NOT. W 1977 roku inżynierowie z fabryki w Sanoku wprowadzili szereg zmian, które objęły usprawnienie tylnego mostu, układu hamulcowego i osi przedniej.

W 1975 roku ruszyła produkcja miejskiej wersji modelu H9. Prototyp został zbudowany już w 1969 roku, lecz dopiero 6 lat później przedsięwzięcie ruszyło pełną parą. Największe zmiany dotknęły wnętrza, które w wersji miejskiej było w stanie przewieźć 70 pasażerów (23 na miejscach siedzących). Zamontowano dwie pary sterowanych przez kierowcę drzwi, a także przygotowano miejsce dla tablicy informacyjnej nad przednią szybą. Co istotne z racji na miejski charakter autobusu usunięto luki bagażowe, co pozwoliło na obniżenie poziomu podłogi i zwiększenie wygody podczas wsiadania do pojazdu. Spośród wielu wersji modelu H9, pomijając podstawową odmianę turystyczną, to właśnie wersja miejska zdobyła największą popularność. Sprzedano ją w liczbie 8709 egzemplarzy.

Autosan H9
Autosan H9

Autosan H9 – wiele wersji specjalnych i godny koniec

Ciekawostką może być mnogość wersji specjalnych autobusu Autosan H9, które powstały przez okres produkcji pojazdu. Były to między innymi wersja sanitarna, ruchome laboratorium, kinobus, wersja sklepowa i wiele więcej. Dość znana była wersja oznaczona jako H9-21.41S Kleks. Był to autobus szkolny, który wyposażono w 42 miejsca siedzące. Autosan H9 zdobył również sporą popularność za granicą. Producent eksportował je do naszych sąsiadów – Litwy i Łotwy, ale również w tak dalekie zakątki globu, jak Panama, Uganda, Libia, czy Kostaryka. Jak widać poczciwa H9-tka zwiedziła spory kawałek świata.

Autosan H9 ma naprawdę bogatą historię, a co najważniejsze, większość z nas jest jej częścią. Jako że autobus stanowił znaczną część floty PKS, to bardzo możliwe, że odbyliśmy nim niejedną podróż. Wiele przedsiębiorstw doceniło jego stosunkowo niskie spalanie i wysoką trwałość. Rzecz jasna, Autosan H9 ma swoje wady, jak na przykład nadwozie, które mimo starań konstruktorów bardzo łatwo koroduje, ale nie zmienia to faktu, że opisywany model jest bardzo udaną konstrukcją. W kolejnym artykule przyjrzymy się bliżej modelowi H6, który stanowi doskonały przykład udanej konstrukcji minibusa.

Zobacz także: Honker – prawdziwa polska terenówka

Sanocka Fabryka Legendarnych Autosanów

Wspomoż fundację - Przekaż 1.5% podatku

Jesteśmy medium składającym się z osób z niepełnosprawnościami. Jeśli czytasz nasze wiadomości i podoba Ci się nasza praca to zostań naszym czytelnikiem.

Jak widzisz na naszym portalu nie ma żadnych reklam. Jest to możliwe dzięki takim jak TY.

  • Nr. rach. bankowego: 02 1750 0012 0000 0000 3991 4597
  • KRS: 0000406931
  • NIP: 5361910140

Przekaż nam swoje 1,5% a dzięki temu nadal nie będziemy zamieszczać reklam a TY będziesz czytał czysty tekst mając świadomość że przyczyniłeś się do jego napisania.

Brak postów do wyświetlenia