Ukraina oszukana w Memorandum Budapesztańskim i jak do tego doszło. W 1991 r. rozpada się Związek Radziecki. Pięć miesięcy przed rozwiązaniem Związku Radzieckiego 31 lipca 1991podpisano Strategic Arms Reduction Treaty (START I). Jest to pierwszy z układów o redukcji zbrojeń strategicznych z serii układów START, zawarty między Stanami Zjednoczonymi a ZSRR. Zgodnie z zapisami traktat START I zobowiązał Stany Zjednoczone oraz Związek Radziecki do redukcji liczby strategicznych wyrzutni, obowiązywał do 5 grudnia 2009 roku. W następnych latach podpisywano kolejne układy START.
Wśród byłych republik które stają się wolnymi państwami są takie które odziedziczają po ZSRR broń nuklearną, należą do nich Ukraina, Białoruś i Kazachstan. W arsenałach Ukrainy było wówczas około 1800 strategicznych głowic jądrowych i 176 międzykontynentalnych rakiet balistycznych. Był trzeci arsenał nuklearny na świecie.
Memorandum Budapesztańskie – jak do niego doszło
Trwające przez kilka lat negocjacje między państwami powstałymi w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego i zachodnimi mocarstwami atomowymi zakończono podpisaniem Memorandum. Ukraina pozbyła się swojej broni nuklearnej w zamian za gwarancje bezpieczeństwa. Zapisano je w Memorandum Budapeszteńskim podpisanym w 1994 r. przez Stany Zjednoczone, Rosję i Wielką Brytanię.
Kraje te zobowiązały się do respektowania suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy oraz niestosowania wobec niej przymusów ekonomicznych. Postanowienia te w 2014 r. złamała Rosja, anektując należący do Ukrainy Krym i angażując się w konflikt w Donbasie.
Po dyskusji na temat rezygnacji z broni, jaka przetoczyła się przez ukraiński parlament, 14 stycznia 1994 r., podpisano trójstronną deklarację prezydentów Ukrainy, Rosji i USA. Dotyczyła zniszczenia całej broni nuklearnej rozmieszczonej na terytorium Ukrainy. Następnym krokiem miała być ratyfikacja przez Kijów układu o nierozprzestrzenianiu broni nuklearnej (NPT), a wcześniej Ukraina zażądała dodatkowych gwarancji bezpieczeństwa.
Memorandum Budapeszteńskie o Gwarancjach Bezpieczeństwa zostało podpisane przez w dniu 5 grudnia 1994 r.
Podpisy złożyli prezydent Ukrainy Leonid Kuczma, prezydent Rosji Borys Jelcyn, premier Wielkiej Brytanii John Major, prezydent USA Bill Clinton.
Zakłada ono, że mocarstwa będą szanować „niezależności i suwerenności istniejących granic Ukrainy”. Nie zastosują „groźby lub użycia siły przeciw integralności terytorialnej bądź politycznej niezależności Ukrainy”.
Ponadto kraje te powstrzymają się od „przymusów ekonomicznych zmierzających do podporządkowania swoim własnym interesom” praw Ukrainy związanych z jej suwerennością.
Potwierdzono również, że Ukrainie dostarczona będzie pomoc „gdyby stała się ofiarą aktu agresji lub obiektem groźby agresji, w których stosowana jest broń jądrowa”.
W rezultacie w latach 1994-1996 Białoruś, Kazachstan i Ukraina zrezygnowały z broni jądrowej. Do tego czasu Ukraina posiadała kontrolę fizyczną, a Rosja kontrolę operacyjną czyli kontrolowała kody potrzebne do jej działania. Ich użycie było uzależnione od kontrolowanych przez Rosję elektronicznych systemów dowodzenia i kontroli.
Ukraińskie rakiety zostały przewiezione do Rosji i zniszczone, a 2 czerwca 1996 Ukraina ostatecznie straciła status mocarstwa atomowego. W ramach kompensacji ukraiński rząd otrzymał również pomoc finansową z USA i korzystne dostawy energii z Rosji.
Ukraina oszukana w Memorandum Budapesztańskim – gdzie jest prawda?
Gwarancje te zostały potwierdzone podczas szczytu Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) w Budapeszcie 5 grudnia 1994 roku. Wtedy też podpisane zostało Memorandum Budapesztańskie.
Treść Memorandum Budapesztańskiego
Ukraina, Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone
Memorandum w sprawie gwarancji bezpieczeństwa w związku z przystąpieniem Ukrainy do Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej.
Budapeszt, 5 grudnia 1994
Wejście w życie: 5 grudnia 1994 w momencie podpisania
Języki tekstów oryginalnych: angielski, rosyjski i ukraiński
Rejestracja w Sekretariacie Narodów Zjednoczonych: Ukraina, 2 października 2014
Ukraina, Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki,
Przyjmując z zadowoleniem przystąpienie Ukrainy do Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej jako państwa nienuklearnego,
Biorąc pod uwagę zobowiązanie Ukrainy do usunięcia całej broni jądrowej ze swojego terytorium w określonym przedziale czasowym,
Zauważając zmiany w światowej sytuacji na płaszczyźnie bezpieczeństwa, w tym zakończenie Zimnej Wojny, które stworzyły warunki dla głębokiej redukcji sił nuklearnych,
Potwierdzają co następuje:
1. Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki potwierdzają swoje zobowiązanie wobec Ukrainy, zgodnie z zasadami Aktu Końcowego KBWE, do poszanowania niepodległości, suwerenności i istniejących granic Ukrainy.
2. Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki potwierdzają swój obowiązek powstrzymania się od groźby użycia siły lub użycia siły przeciwko integralności terytorialnej lub politycznej niepodległości Ukrainy oraz że żadne ich uzbrojenie nie zostanie nigdy wykorzystane przeciwko Ukrainie za wyjątkiem obrony własnej lub w innych przypadkach, zgodnych z Kartą Narodów Zjednoczonych.
3. Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki potwierdzają swoje zobowiązanie wobec Ukrainy, zgodnie z zasadami Aktu Końcowego KBWE, do powstrzymania się od stosowania przymusu ekonomicznego, którego celem byłoby podporządkowanie swoim interesom wykonywania przez Ukrainę swoich praw nieodłącznie związanych z jej suwerennością i tym samym zagwarantowania sobie jakiejkolwiek przewagi.
4. Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki potwierdzają swoje zobowiązanie do poszukiwania natychmiastowego działania Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych w celu zapewnienia wsparcia Ukrainie, jako nienuklearnego państwa-strony Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej, jeżeli Ukraina stałaby się ofiarą aktu agresji lub adresatem gróźb agresji, w których wykorzystana zostałaby broń jądrowa.
5. Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki potwierdzają, w przypadku Ukrainy, swoje zobowiązanie do niewykorzystywania broni nuklearnej przeciwko jakiemukolwiek nienuklearnemu państwu-stronie Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej, z wyjątkiem sytuacji, w której dochodzi do ataku na siebie, ich terytoria lub terytoria zależne, ich siły zbrojne lub na ich sojuszników przez takie państwo w powiązaniu lub w sojuszu z państwem nuklearnym.
6. Ukraina, Federacja Rosyjska, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Stany Zjednoczone Ameryki będą konsultować się w przypadku wystąpienia sytuacji, która stworzy wątpliwości w odniesieniu do tych zobowiązań.
Memorandum wchodzi w życie w momencie podpisania.
Podpisane w czterech egzemplarzach o jednakowej ważności w językach ukraińskim, angielskim i rosyjskim.
Za Ukrainę: Leonid D. Kuczma
Za Federację Rosyjską: Boris N. Jelcyn
Za Zjednoczonego Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej: John Major
Za Stany Zjednoczone Ameryki: William J. Clinton
Memorandum Budapesztańskie a aneksja Krymu
W 2009 roku Rosja i Stany Zjednoczone wydały wspólne oświadczenie. Gwarancje bezpieczeństwa zawarte w memorandum będą nadal przestrzegane po wygaśnięciu traktatu START.
W 2014 roku Rosja, w odpowiedzi na obalenie prorosyjskiego prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowycza, doprowadziła do oderwania Krymu od Ukrainy. Następnie do zbrojnej secesji obwodów donieckiego i ługańskiego, prowadzącej do faktycznej wojny rosyjsko-ukraińskiej na wschodzie kraju.
Po aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania wraz z innymi krajami stwierdziły, że zaangażowanie Rosji stanowiło naruszenie jej zobowiązań wobec Ukrainy. 4 marca 2014 r. prezydent Rosji Władimir Putin odpowiedział na pytanie w sprawie naruszenia memorandum budapeszteńskiego, opisując obecną sytuację w Ukrainie jako rewolucję „powstaje nowe państwo, ale z tym państwem i w odniesieniu do tego państwa nie podpisaliśmy żadnych obowiązkowych dokumentów”. Rosja stwierdziła, że nigdy nie miała obowiązku „zmusić jakiejkolwiek części ludności cywilnej Ukrainy do pozostania na Ukrainie wbrew jej woli”. Rosja próbowała też zasugerować, że to Stany Zjednoczone złamały Memorandum Budapeszteńskie i opisała Euromajdan jako zamach stanu zainicjowany przez USA.
Kraje te zobowiązały się do respektowania suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy oraz niestosowania wobec niej przymusów ekonomicznych. Te postanowienia w 2014 r. złamała Rosja, anektując należący do Ukrainy Krym i angażując się w konflikt w Donbasie.
Wobec zaistniałej sytuacji nałożono sankcje dotyczące importu do UE produktów pochodzących z Krymu lub Sewastopola. Blokada na inwestycje infrastrukturalne lub finansowe i usługi turystyczne na Krymie lub w Sewastopolu. Sankcjom podlega także eksport niektórych towarów i technologii do firm krymskich lub do użycia na Krymie. Dotyczą sektora transportu, telekomunikacji i energetyki lub przy poszukiwaniu, wydobyciu i produkcji ropy naftowej, gazu i surowców mineralnych. Jak się okazało były to działania nieskuteczne robione na pokaz.
Ukraina oszukana w Memorandum Budapesztańskim – „specjalna operacja wojskowa”
17 lutego 2022 w rejonie frontu z separatystycznymi republikami, Ługańską i Doniecką, zaczął się ostrzał, o które Rosja oskarżyła Ukrainę. Następnie Rosja wysunęła oskarżenia: pod adresem Ukraińców – o „ludobójstwo”, a pod adresem Zachodu – o „zachęcanie Kijowa do agresji militarnej”. 21 lutego Rosja uznała niepodległość „republik”, które 23 lutego zwróciły się o pomoc w odparciu „agresji”.
24 lutego 2022 wojska rosyjskie zgromadzone wzdłuż granic Ukrainy ruszyły do natarcia. Pierwsze dni konfliktu nie przyniosły Rosjanom sukcesów, za to zjednoczyły Ukraińców w oporze przeciw najeźdźcom. Opinia publiczna większości państw, rządy i organizacje międzynarodowe w proteście przeciw inwazji wprowadziły wobec Rosji sankcje gospodarcze. Do Ukrainy popłynęła pomoc, w tym także w sprzęt wojskowy.
Rządy niektórych krajów Unii Europejskiej w różnym stopniu pokazały do tej pory swoje zaangażowanie przeciwko wojnie. Do najbardziej chwalebnych należy zaliczyć postawę społeczeństwa i władz Polskich, pomimo napływu do naszego kraju największej liczby uchodźców (ok. 2 miliony). Niektóre państwa takie jak Niemcy czy Francja cały czas próbują łagodnie mówiąc grać na rzecz rosyjskiego agresora. Może to wynikać z powiązania polityków tych państw z firmami rosyjskimi które mogą mieć wpływ na ich decyzje. Pomoc najechanej Ukrainie traktują raczej symbolicznie.
Jeżeli jesteś zainteresowany czytaj także Ile pali rosyjski czołg na wojnie
Słuchaj także Radia Bezpieczna Podróż
Oglądaj Ukraina bez bomby atomowej. Memorandum Budapeszteńskie. Jak Rosja oszukała Ukrainę i Zachód?
