Stachanowiec wczoraj i dziś, czy to możliwe? Stachanowiec to potoczna nazwa przodownika pracy, czyli pracownika, który znacznie przekroczył normy pracy przewidziane do wykonania.
Historia stachanowców
Ruch stachanowski rozpoczął się w ZSRR w 1935 roku. W tym czasie Aleksiej Stachanow, górnik z kopalni „Centralnaja-Irmino” w Kadyjewce (Zagłębie Donieckie w ZSRR), wydobył w ciągu jednej zmiany 102 tony węgla, przekraczając normę o 1475%. To ponad 14-krotnie więcej niż przewidywała norma. Jego osiągnięcie zostało szeroko nagłośnione przez propagandę radziecką i Stachanow został uznany za bohatera pracy. Wyczyn Stachanowa został wykorzystany przez propagandę radziecką do promowania ruchu stachanowskiego, którego celem było zwiększenie wydajności pracy.
Ruch stachanowski szybko rozprzestrzenił się na inne gałęzie przemysłu w ZSRR i na inne kraje komunistyczne, w tym na Polskę. W Polsce stachanowscy byli nazywani przodownikami pracy. Stachanowcy byli nagradzani premiami, nagrodami rzeczowymi i tytułami honorowymi, bywały awanse, a nawet przywileje socjalne. Ich osiągnięcia były wykorzystywane do motywowania innych pracowników do zwiększania wydajności pracy.
W Polsce ruch stachanowski rozwinął się w latach 1945-1956, w okresie stalinizmu. Był on wykorzystywany do motywowania pracowników do zwiększania wydajności pracy. W tym okresie przyznawano tytuły stachanowca pracownikom wszystkich branż, w tym przemysłu, rolnictwa, handlu i usług. Stachanowcy otrzymywali nagrody pieniężne, wyróżnienia państwowe, a nawet awanse. Przodownicy byli nagradzani przez państwo, a także przez zakłady pracy, w których zatrudnieni byli. Ruch stachanowski zakończył się w Polsce w latach 60. XX wieku, chociaż przodowników pracy nie brakowało do końca lat osiemdziesiątych.
Przodowników odznaczano odznaką, a oto jedna z takich list osób wyróżnionych odznaką „Przodownika Pracy„.
Stachanowiec wczoraj i dziś – Obecność stachanowców w kulturze
Ruch stachanowski znalazł swoje odzwierciedlenie w kulturze. Powstało wiele utworów literackich, muzycznych i filmowych poświęconych stachanowcom.
W literaturze warto wspomnieć o powieści „Stachanowiec” Józefa Hena. Powieść ta opowiada o losach górnika Jana Nowaka, który zostaje stachanowcem.
W muzyce można wymienić piosenkę z filmu „Przygoda na Mariensztacie” – To idzie młodość. Film opowiada o Janku Szarlińskim, murarzu-przodowniku pracy odbudowującym zrujnowaną Warszawę i Hance Ruczaj, dziewczynie ze wsi odwiedzającą stolicę ze świetlicowym zespołem folklorystycznym. Po powtórnym przyjeździe do Warszawy przodownika pracy Janek, przyjmuje ją do swojej brygady murarskiej. Niestety niechęć majstra do kobiet sprawia, że Hanka przenosi się na inną budowę i z koleżankami z brygady murarskiej rzuca wyzwanie brygadom męskim. Jak możemy się spodziewać wszystko kończy się szczęśliwie. Więcej informacji o filmie którego premiera odbyła się 25.01.1954 możemy przeczytać „Przygoda na Mariensztacie”.
Film nagrano na kolorowej taśmie produkcji radzieckiej Sowkolor i jest to pierwszy w historii pełnometrażowy polski film kolorowy.
Stachanowiec wczoraj – Wincenty Pstrowski
Przykładem polskiego stachanowca jest Wincenty Pstrowski – rębacz w kopalni węgla kamiennego Jadwiga. 27 lipca 1947 wystosował list otwarty do górników, wzywający do współzawodnictwa pracy i przekraczania norm, w którym pisał m.in.: Od maja ubiegłego roku pracuję jako rębacz na kopalni „Jadwiga” w Zabrzu. W lutym br. wykonałem normę 240%, wyrąbując 72,5 m chodnika. W kwietniu wykonałem normę 293%, wyrąbując 85 m chodnika, a w maju dałem 270%, wyrąbując 78 m chodnika. Zmarł 18 kwietnia 1948, a po jego śmierci popularne stały się w Polsce powiedzonka „Gdy chcesz trafić na Sąd Boski, pracuj tak jak Wicek Pstrowski” oraz „Wincenty Pstrowski, górnik ubogi, przekroczył normę, wyciągnął nogi„
Stachanowiec wczoraj skutki
Ruch stachanowski miał zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Być może ruch stachanowski z jednej strony przyczynił się do zwiększenia wydajności pracy co było prawdopodobnie propagandą. Z drugiej strony doprowadził do wzrostu presji na pracowników i pogorszenia warunków pracy co było skutkiem negatywnym.
Do negatywnych skutków ruchu stachanowskiego należą:
- wzrost presji na pracowników, którzy byli zmuszani do przekraczania norm pracy, nawet kosztem własnego zdrowia i bezpieczeństwa;
- pogorszenie warunków pracy, ponieważ pracodawcy byli zainteresowani jak najszybszym wykonaniem norm pracy, nawet jeśli oznaczało to zaniedbanie bezpieczeństwa pracowników;
- rozpowszechnienie patologicznych zachowań wśród pracowników, takich jak nadużywanie alkoholu i narkotyków, aby móc pracować dłużej i wydajniej.
Obecnie termin „stachanowiec” jest używany w potocznym języku polskim na określenie osoby, która bardzo dużo pracuje, często kosztem własnego zdrowia i bezpieczeństwa. Tego typu działania mają miejsce w korporacjach lub małych firmach gdzie właściciele nie przestrzegają kodeksu pracy.
Przodownicy Pracy w Polsce Ludowej. Maksymalizacja ludzkich możliwości czy propagandowe oszustwo?
Na koniec zachęcam do lektury artykułu Lodzia milicjantka symbol stolicy
Pomóżcie nam wspólnie dla Was pracować, bo Warszawa to także Wy!
Poznaj swoje miasto, za naszym pośrednictwem.
Miasto moje a w nim, kalendarz warszawski na tydzień 4-10.01.2024
Zgłaszam się z apelem do organizatorów i uczestników do nadesłania krótkiej relacji lub chociażby kilku fotek. Z pewnością ukażą się na naszej stronie. Czekam na sygnał piotrpawlak@radiobp.org I na koniec jeżeli jesteś fanem motoryzacji i nie tylko, a zastanawiasz się co zrobić z wolnym czasem? Wybierz się na jedną z bez wątpienia godnych uwagi imprez umieszczonych w naszym kalendarzu Zlot Spotkanie Motoryzacja Piknik sezon 2024.
