Judo wśród osób z niepełnosprawnością – Judo to powstała w Japonii słynna sztuka walki, której twórcą był prof. Jigorō Kanō (1860–1938), doskonalący tradycyjną metodę starcia wręcz – jiu-jitsu. We wrześniu 1889 r. Jigorō Kanō wyruszył na wielkie tournée po Europie w celu propagowania judo. A od roku 1909 stał się aktywnym członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. W 1912 r. pojechał jako gość na olimpiadę w Sztokholmie, pierwszą, w której uczestniczyła Japonia.
Judo wśród osób z niepełnosprawnością – historia
Judo postrzegane jest jako swojego rodzaju filozofia walki. Sam termin „judo”, w wolnym tłumaczeniu, to „łagodna droga”, „łagodny sposób”. Oznacza także pewien system dalekowschodniej filozofii. Który zawiera się w kilku zasadach: czynić tak, aby współdziałanie ciała i umysłu było jak najbardziej efektywne; ustępować, aby zwyciężyć (inaczej: jeśli ktoś cię pcha, to go pociągnij – jeżeli cię ciągnie, to go pchnij); osiągać maksimum skuteczności przy minimum wysiłku; przez czynienie dobra nawzajem – działać dla dobra ogółu; nieustannie doskonalić samego siebie.
Z czasem judo stało się najpopularniejszym na świecie sportem walki. Od 1964 r. było już dyscypliną olimpijską dla mężczyzn, a od 1988 r.– także dla kobiet. Niepełnosprawni judocy – mężczyźni – po raz pierwszy walczyli na Igrzyskach Paraolimpijskich w Seulu w 1988 r. Kobiety po raz pierwszy startowały na igrzyskach w Atenach w 2004 r. W Rio de Janeiro w roku 2016 mężczyźni startowali w siedmiu kategoriach wagowych (-60 kg, -66 kg, -73 kg, -81 kg, -90 kg, -100 kg oraz +100 kg). Zaś kobiety w sześciu (- 48 kg, -52 kg, -57 kg, -63 kg, -70 kg oraz +70kg).
Judo wśród osób z niepełnosprawnością – zasady
Standardowe starcie trwa 5 min, a zawodnicy, stosując dozwolone chwyty i rzuty, zdobywają punkty. Zwycięzcą jest ten, kto pierwszy zdobędzie ich dziesięć – czyli ippon. Dziesięć punktów zdobywa od razu zawodnik, który rzuci przeciwnika na plecy i utrzyma go leżącego przez 20 sek. Lub założy dźwignię bądź duszenie w sposób, który doprowadzi przeciwnika do poddania się. Za bierną postawę w starciu można otrzymać karę (shido). Techniki walki w judo podzielić można na trzy zasadnicze grupy. Rzuty (nage-waza), chwyty (katame-waza) oraz uderzenia (atemi-waza) – te ostatnie nie są stosowane w rozgrywkach sportowych.
Różnice pomiędzy zasadami dla zawodników pełnosprawnych, a niedowidzących i niewidzących są minimalne. W judo dla paraolimpijczyków kontakt fizyczny pomiędzy przeciwnikami występuje jeszcze przed rozpoczęciem walki. Nie ma walk o trzecie miejsce. Wręczane są dwa brązowe medale. W turnieju męskim bierze udział 12 sportowców, zaś w żeńskim po 8 zawodniczek. W repasażach szansę na pozostanie w walce o brąz dostają przegrani walk ćwierćfinałowych. Jeżeli wygrają, rywalizują z przegranymi z półfinału o trzecie miejsca.
Judo wśród osób z niepełnosprawnością – trening
A czym różni się metodyka treningu judo dla osób z dysfunkcją wzroku od szkolenia zawodników pełnosprawnych? Przede wszystkim, cały zasób informacji sportowcom niewidomym czy niedowidzącym. Musi być przekazany drogą konkretnych opisów słownych i osobistych demonstracji trenera ćwiczącego z podopiecznym. Sformułowania są rzeczowe i bardzo dokładne. Podczas treningu instruktor powinien udzielać wskazówek na tyle często, aby w dowolnej chwili adepci mogli go zlokalizować na terenie dojo. Należy wyraźnie wyszczególniać, które części ciała i w jaki sposób biorą udział w wykonywaniu techniki. Przed każdym treningiem należy pozwolić niepełnosprawnym zawodnikom zorientować się w pomieszczeniu i na tatami. Przez samodzielne badanie i słowne opisy trenera. Trzeba pozwolić zanotować w pamięci miejsca wymagające uwagi, potencjalnie niebezpieczne. Podopieczni muszą być tak samowystarczalni, jak to tylko możliwe. Jednak w czasie zajęć cały czas trener musi kontrolować położenie każdego z ćwiczących. Oferując pomoc tylko wtedy, gdy zawodnik rzeczywiście jej potrzebuje. Niewidomy judoka świetnie sobie radzi na macie.
Judo wśród osób z niepełnosprawnością – rozpoczęcie walki
Trener albo asystent kieruje zawodnika do jego strony maty i upewnia się, że zawodnik wie, czy jest wywołany jako biały czy niebieski. Sędzia boczny kieruje zawodnika do odpowiedniej pozycji startowej, służąc mu za przewodnika. Sędzia główny daje znak zawodnikom do ruszenia naprzód ku sobie klaśnięciem dłońmi jeden raz. Zawodnicy zbliżają się do siebie, aż do nawiązania kontaktu fizycznego. Wykonują kumikata (chwyt gi przeciwnika), a ich stopy powinny być naprzeciwko siebie – wtedy sędzia ogłasza komendę „hajime!” (rozpocząć walkę!). Jest to konieczne, by pozwolić zawodnikom na swobodny uchwyt. Za każdym razem, gdy w czasie walki zawodnicy tracą ze sobą kontakt fizyczny, cała procedura zostaje powtórzona.
Pożądane jest, aby strefy bezpieczeństwa na macie były możliwe do wyodrębnienia przez dotyk (np. przez różnicę temperatury). Jednak nie zawsze jest to wykonalne, dlatego odpowiedzialność za bezpieczeństwo zawodników. I zgodny z przepisami przebieg walki pod tym względem całkowicie spoczywa na sędziach. Sędzia powinien podać komendę „mate!” (stop!) kiedy jest to konieczne, by zapewnić bezpieczeństwo i zapobiec niezamierzonemu złamaniu zasad walki. Sygnały i komendy sędziowskie powinny być ustne i zawsze ze wskazaniem, którego z zawodników dotyczą („shiro” albo „aka” – zawodnika na białej lub czerwonej pozycji). Sędziowie powinni korzystać z momentów, gdy zawodnicy są rozdzieleni, aby informować ich o dotychczasowym wyniku i pozostałym czasie do zakończenia starcia. Po zakończeniu walki, sędziowie liniowi znów zapewniają pomoc, jakiej może potrzebować zawodnik. Niekiedy powinni podjąć się roli przewodnika niewidomego judoki.
Judo wśród osób z niepełnosprawnością – sprzęt
Walki odbywają się na macie (tatami), w salach zwanych dojo, w kategoriach wagowych różnych dla mężczyzn i dla kobiet. W judo wyróżniono stopnie uczniowskie (kyu) i mistrzowskie (dan). Stopniom odpowiadają kolory pasów, którym zawodnicy spinają tradycyjny strój do walki (biały lub niebieski, dla odróżnienia walczących), zwany judoka. Składa się on ze spodni (zubon lub shitabaki), kurtki (uwagi) i właśnie pasa (obi):
6 kyu (rokyu) – pas biały,
5 kyu (gokyu) – pas żółty,
4 kyu (yonkyu) – pas pomarańczowy,
3 kyu (sankyu) – pas zielony,
2 kyu (niklu) – pas niebieski,
1 kyu (ikkyu) – pas brązowy,
1 dan (shodan) – pas czarny,
2 dan (nidan) – pas czarny,
3 dan (sandan) – pas czarny,
4 dan (yodan) – pas czarny,
5 dan (godan) – pas czarny,
6 dan (rokudan) – pas biało-czerwony,
7 dan (shichidan) – pas biało-czerwony,
8 dan (hachidan) – pas biało-czerwony,
9 dan (kyudan) – pas czerwony,
10 dan (judan) – pas czerwony.
Judo wśród osób z niepełnosprawnością – jakie klasyfikacje medyczne
Judo jako dyscyplina paraolimpijska jest uprawiana przez sportowców głównie z dysfunkcją wzroku. Od strony psychologicznej sport ten bez wątpienia ułatwia neutralizowanie wpływu niepełnosprawności na życie codzienne. Uczy podejmowania samodzielnych, zdecydowanych działań oraz życia bez nadmiernej pomocy innych ludzi. Sportowiec zyskuje pewność siebie, staje się odważniejszy, uczy się kalkulować ryzyko. Judo bowiem bez wątpienia kształtuje też charakter w duchu etyki ogólnoludzkiej: ustąp – a zwyciężysz!
Wśród sportowców niewidomych i niedowidzących uprawiających judo wyróżniamy kategorie:
B1 – osoby całkowicie niewidome oraz z poczuciem światła, ale bez możliwości rozpoznania przedmiotów lub ich zarysów, bez względu na kierunek i odległość.
B2 – osoby ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich zarysów, ostrość wzroku 2/60 i/lub ograniczenie pola widzenia w zakresie 5 stopni.
B3 – osoby ze wzrokiem o ostrości od ponad 2/60 do 6/60 i/lub ograniczeniem pola widzenia od 5 do 20 stopni.
Warto dodać, że dyscyplina ta staje się coraz bardziej popularna także wśród osób niesłyszących.
W Polsce coraz więcej klubów JUDO tworzy sekcje dla osób z niepełnosprawnością. Kluby te w głównej mierze nauczają osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim lub średnim, zdarza się również, że w zajęciach biorą udział osoby z niepełnosprawnościami fizycznymi.
Zainteresował cię nasz materiał? Przeczytaj także: Jazda konna dla osób niepełnosprawnych
Słuchaj Radia Bezpieczna Podróż!
