Nysa młodsza siostra Warszawy M20

Czy widząc tytuł - "Nysa młodsza siostra Warszawy M20" uważacie że artykuł może być ciekawy? Czy jest możliwe że samochód zbudowany na podwoziu garbatej Warszawy M20 mógł odnieść sukces na wielu rynkach zagranicznych

47

Radio Bezpieczna Podróż online!

Słuchaj muzyki, rozmów oraz najnowszych serwisów informacyjnych. Możesz słuchać nas na wszystkich urządzeniach.

Powstała tam gdzie wcześniej produkowano kasy pancerne, Nysa młodsza siostra Warszawy M20. Początki budowy samochodów w tym miejscu sięgają 1952 roku kiedy to w Nysie utworzono Zakłady Budowy Nadwozi Samochodowych. W latach 1947–1951 na tym terenie noszącym wówczas nazwę Fabryka Mebli Stalowych „Zachód”. produkowano łóżka szpitalne, krzesła, biurka, szafki oraz kasy pancerne.

Początek produkcji motoryzacyjnej to nadwozia specjalne i specjalizowane, przystosowane do zabudowy na podwoziach polskich samochodów ciężarowych FSC Lublin-51 oraz Star 20.

1954 daje nam dwie zmiany nazwy: pierwszą na „Zakłady Samochodowe”, drugą na „Zakłady Budowy Nadwozi Samochodowych” w Nysie. Na przełomie lat 1956–1957 zdecydowano się pójść o krok dalej i podjęto prace nad małym samochodem dostawczym o ładowności do 1000 kg którego brakowało na krajowym rynku. W kolejnych latach powstawały wersje furgon, mikrobus, towos, sanitarka, chłodnia i inne.

Z założenia miał to być samochód o konstrukcji ramowej, w którym zastosowano silnik, zespoły napędowe oraz jezdne pochodzące z samochodu osobowego FSO Warszawa. Projekt miał wykonać zespól konstruktorów z FSO, który odrzucono ze względu różnego rodzaju braki oraz wiele mankamentów technicznych związanych z zawieszeniem. Grupa konstruktorów ZBNS opracowała własne nadwozie które postanowiono skierować do budowy prototypów nazwanych Nysa N57.

Nysa młodsza siostra Warszawy M20 - Nysa N57
Nysa młodsza siostra Warszawy M20 – Nysa N57

Nysa N57

Nawiązano też współpracę z Fabryką Samochodów Ciężarowych w Lublinie, gdzie pracowano nad konstrukcją podobnego samochodu FSC Żuk.

13 egzemplarzy oznaczonych symbolem Nysa N57 było gotowych do końca roku 1957 i tak oto samochód Nysa został zatwierdzony do produkcji.

Niestety technologia wytwarzania była dostosowana do ówczesnych możliwości zakładu. Nie dysponowano urządzeniami takimi jak prasy czy zgrzewarki, czyli wyglądało to dość prymitywnie jak wcześniej w przypadku Syreny 100.

Jako że Nysa miała być większą siostrą Warszawy M-20, została wyposażona w czterosuwowy, dolnozaworowysilnik benzynowy typu M-20, jak w  Warszawie M20 o niezmienionych parametrach. Silnik zawieszono nad przednią osią pojazdu. Jednotarczowe, półodśrodkowe sprzęgło cierne zostało wzmocnione przez zastosowanie dziewięciu śrubowych sprężyn dociskowych (w Warszawie sześć śrub). Skrzynia przekładniowa o trzech przełożeniach została zblokowana z silnikiem, a biegi II i III zsynchronizowano. Tylny most ze stożkową przekładnią główną o przełożeniu 5,125 również pochodził z samochodu Warszawa M-20. Koła o średnicy 16” zaopatrzono w ogumienie dętkowe o wymiarach 6.00-16”. Hamulec zasadniczy sterowany hydraulicznie był jednoobwodowy. Bębnowe hamulce kół przednich i tylnych przejęto z osobowej Warszawy. Hamulec pomocniczy typu mechanicznego działał na szczęki hamulcowe kół tylnych.

Nysa N57konstrukcja

Szkielet pojazdu po wprowadzeniu wielu zmian w zespołach podwoziowych stanowiła podłużnicowa rama o konstrukcji spawanej. Podłużnice wykonano z zamkniętego profilu prostokątnego o wymiarach 100x50x3 mm. Nadwozie zamknięte typu wagonowego o konstrukcji szkieletowej spawane z profili stalowych. Poszycie zewnętrzne z blachy stalowej o grubości 0,8 mm.

Nadwozie mikrobusu Nysa N57 zostało wyposażone w czworo drzwi. W prawej ścianie była umieszczona para drzwi jednoskrzydłowych, a w lewej – drzwi kierowcy. W ścianie tylnej zabudowano szerokie drzwi jednoskrzydłowe, które zawieszono na lewej krawędzi. Ciekawostką może być to że oknach Nysy N57 zastosowano tylko płaskie szyby.

Wewnątrz kierowca i pasażer zajmowali miejsca po obu stronach osłony silnika, tylna część nadwozia należała do pasażerów gdzie zamontowano trzy dwuosobowe kanapy.

Nysa N57 posiadała ten sam rozstaw osi równy 2700 mm co Warszawa M-20. Masa własna to 1500 kg, a dopuszczalna masa całkowita została określona na 2250 kg. Samochód Nysa N-57 mógł osiągnąć prędkość maksymalną do 90 km/h, a zużycie paliwa wynosiło ok. 15-16 l/100 km.

Instalacja elektryczna o napięciu 12V w której zastosowano prądnicę prądu stałego o mocy 220 W i akumulator ołowiowy o pojemności 51 Ah.

Nysa N58

1958 przyniósł w ZBNS nowy model Nysa N58 w wersji furgon. W nadwoziu oddzielono część ładunkową od kabiny kierowcy poprzez zabudowanie ścianki działowej z oknem. Nadwozie pozbawiono dodatkowych drzwi bocznych oraz okien w ścianach bocznych (potocznie określano jako blaszak). Z ważniejszych zmian w mechanizmach podwoziowych należy wymienić wzmocnienie belki zawieszenia przedniego i wprowadzenie nowych pojedynczych sprężyn oraz wzmocnienie tylnych resorów. Ładowność pojazdu wynosiła 800 kg.

Nysa młodsza siostra Warszawy M20 - Nysa N59 Muzeum Motoryzacji Sleza
Nysa młodsza siostra Warszawy M20 – Nysa N59 Muzeum Motoryzacji Sleza

Nysa młodsza siostra Warszawy M20 – Nysa N59

W 1959 roku do produkcji wszedł nowy model oznaczony symbolem Nysa N59. Zastosowano w nim wiele ulepszeń wynikających z badań i uwag użytkowników. Wprowadzono nowe koła jezdne i wzmocnione ogumienie o wymiarach 6.50 – 16″ oraz nową konstrukcję hamulca pomocniczego taśmowego, działającego na wał napędowy pojazdu. Zmieniono niektóre elementy wyposażenia elektrycznego.

Sanitarkę oparto na konstrukcji mikrobusu z tym, że kabina kierowcy była oddzielona od przedziału sanitarnego ścianką działową zaopatrzoną w okno z przesuwanymi szybami. W dachu nadwozia wykonano otwór wentylacyjny i zabudowano wentylator. Wnętrze było ogrzewane dodatkową nagrzewnicą połączoną z układem chłodzenia.

Ogółem w 1959 roku wykonano 1350 samochodów Nysa N59 w trzech wersjach. W tym roku rozpoczął się także eksport – sprzedano pierwszych 200 egzemplarzy. Wersje eksportowe były ulepszone w stosunku do krajowych.

-N59-F furgon

-N59-M mikrobus

-N59-S sanitarka

Rozpoczął się eksport Nysy N59 w ilości 200 sztuk. Wersja eksportowa była ulepszona w stosunku do krajowej.

Mikrobus Nysa N59M (nr 28) wewnątrz (kokpit) w Krakowie, Polska. Rok budowy 1959, operator MPK Kraków. (foto Lukas 3z)
Mikrobus Nysa N59M (nr 28) wewnątrz (kokpit) w Krakowie, Polska. Rok budowy 1959, operator MPK Kraków. (foto Lukas 3z) – Nysa młodsza siostra Warszawy M20

Nysa N59 Turysta

To mógł być hit może nie międzynarodowy ale na krajowy na pewno. Chodzi o pierwszy polski samochód kempingowy Nysa N59 Turysta. Pojazd był zaprezentowano na XXVIII Międzynarodowych Targach Poznańskich w 1959 r. Modelem wyjściowym był mikrobus Nysa N59 M napędzany tradycyjnie silnikiem typu M-20. Wnętrze nadwozia przystosowano do stałego pobytu czterech osób dorosłych. Miejsca sypialne zostały umieszczone piętrowo wzdłuż boków nadwozia. W celu umożliwienia przewozu większego bagażu na dachu pojazdu zabudowano bagażnik. Na tylnej ścianie znalazły się uchwyty do mocowania płóciennego zadaszenia osłaniającego wejście. Samochód wzbudził duże zainteresowanie, ale produkcji jak zwykle nie uruchomiono. Dlaczego odpowiedzcie sobie sami.

Nysa-N59 truysta-rys
Nysa-N59 truysta-rys

Nysa N60

1960 roku zaowocował wprowadzeniem do produkcji samochodu oznaczonego symbolem N60-T towarowo-osobowy (towos). Podstawą był furgon w którym wbudowano dwie pary okien w obu ścianach bocznych. Niska ścianka działowa sięgała do wysokości oparcia fotela kierowcy. Od dachu do górnej krawędzi ścianki została rozpięta siatka z pasów parcianych. Wnętrze wyposażono w składane ławki dla 8 osób które umieszczono wzdłuż ścian bocznych.

Nysa młodsza siostra Warszawy M20 -Nysa-N-61M folder reklamowy
Nysa młodsza siostra Warszawy M20 -Nysa-N-61M folder reklamowy

Nysa N61

Ministerstwo Kultury i Sztuki zamówiło nową konstrukcję Nysy. Produkcja uruchomiona została w 1961 roku, a opracowany pojazd był to typ N61-K. Przystosowano go do prowadzenia projekcji filmowej w warunkach polowych. Wnętrze nadwozia podzielono na trzy przedziały: kierowcy, operatora i agregatu prądotwórczego. Operator w swoim przedziale oprócz ławy dla trzech osób i dwóch składanych fotelików miał zabudowany stolik z projektorem filmu 16 mm i radiem. Dwa głośniki zamontowano w oknach z szybami przesuwanymi. W przedziale tylnym zamocowano agregat prądotwórczy napędzany silnikiem spalinowym oraz osprzęt niezbędny do prowadzenia projekcji filmowej wraz z nagłośnieniem. Ilość wyprodukowanych Nys w 1961 roku przekroczyła 3000 sztuk.

Wymagania eksportowe wymusiły opracowanie bardziej luksusowej odmiany mikrobusu i sanitarki w wersji dla klimatów umiarkowanego i tropikalnego. Model N61-M miał zwiększony wlot chłodnicy. Nysy w wersjach eksportowych lakierowano i ostatecznie wyposażano w Sanockiej Fabryce Autobusów. 1961 rok był tym w którym rozpoczęto prowadzić prace nad modyfikacją nadwozia. W 1962 roku fabrykę w Nysie opuszcza 10-tysięczny samochód.

Nysa N63 tropic prototyp - Nysa młodsza siostra Warszawy M20
Nysa N63 tropic prototyp – Nysa młodsza siostra Warszawy M20

Nysa N63

Prace modyfikacyjne przeprowadzone w poprzednich latach dały nam samochód oznaczony symbolem N63. Prototypy tych pojazdów o różnym przeznaczeniu budowane w latach 1962–1963 zaprezentowano publicznie w 1963 roku na XXXII Międzynarodowych Targach Poznańskich. Do rodziny Nysy N63 należały: mikrobus, furgon, towos, sanitarka (ambulans) i kinowóz.

Samochody typu N63 wyposażono w nowy, górnozaworowy silnik typu S-21 opracowany w Fabryce Samochodów Osobowych dla samochodu Warszawa 223. Moc silnika 51,5 kW przy 4000 obr./min, dzięki temu poprawiła się dynamika pojazdu i zmniejszyło zużycie paliwa. Nadwozie o konstrukcji szkieletowej otrzymało poszycie zewnętrzne przystosowane do tłoczenia. Ogromną zmianą było tłoczenie podłogi z blachy, co umożliwiło likwidację dotychczas stosowanego szkieletu podłogi. Nowocześniejsza sylwetka pojazdu w której zastosowano duże gięte szyby przednie oraz świetliki w dachu i stylizacja ściany przedniej zupełnie odmieniły Nysę N63 od jej poprzedniczek. Wywietrzniki dachowe zastosowano w celu poprawienia wentylacji wnętrza.

Jak to wielokrotnie w ekonomii socjalistycznej bywało na zmiany można poczekać, a najlepiej jeżeli wcale nie przyjdą. Tak jak w przypadku Warszawy, Syreny i innych, koszty uruchomienia produkcji nowego modelu byłyby za wysokie w stosunku do korzyści jakie mogłyby przynieść. Prace nad samochodem N63 zostały wstrzymane. Na szczęście nie wszystko poszło na marne i doświadczenie zdobyte przy modelu N63, wykorzystano do opracowania bardziej ograniczonej modernizacji nadwozia typu N59.

Nysa młodsza siostra Warszawy M20 - Nysa 501
Nysa młodsza siostra Warszawy M20 – Nysa 501

Nysa młodsza siostra Warszawy M20 – Nysa 501

Rok 1964 przynosi wdrożenie do produkcji samochodów Nysa 501, który uwzględnia wszystkie do tej pory wytwarzane wersje: furgon, towos, mikrobus i sanitarka. Sylwetką model 501 nie różni się zbytnio od Nysy N63, gdyż ściana przednia, poza atrapą została wykorzystana z tego pojazdu.

Najważniejsze były jednak zmiany technologiczne obniżające pracochłonność i wzrost produkcji. Większe elementy poszycia wykonywano na obciągarkach, a spawanie w znacznym stopniu zastąpiono zgrzewaniem. Co ważne produkcja została przeniesiona na taśmową linię montażu. W Nysie 501 montowano zarówno silniki M-20 i S-21. Tego typu zmiany doprowadziły do powiększenia wymiarów zewnętrznych – długość wzrosła do 4410 mm, wysokość do 2050 mm. Wpłynęło to na powiększenie masy własnej pojazdu która wzrosła, dla mikrobusu 501-M wynosiła 1560 kg, a dla furgonu 501-F – 1380 kg.

Produkcja samochodów Nysa w 1964 roku przekroczyła 5000 sztuk, z których 1000 wysłano na eksport.

Nysa 501-K to nowa wersja kinowozu spełniająca nowe wymagania użytkowników tego rodzaju pojazdów. Był to inaczej mówiąc samochód propagandowy o rozszerzonej funkcjonalności. Konstrukcja nadwozia i wyposażenie umożliwiały prowadzenie projekcji filmowej w warunkach polowych z wnętrza kabiny projekcyjnej na ekran umieszczony na zewnątrz, projekcję tzw. kina dziennego oraz nadawanie audycji dźwiękowych w czasie jazdy i na postoju. Wyposażenie samochodu stanowił spalinowy agregat prądotwórczy co pozwalało na prowadzenie działalności niezależnie od zewnętrznych źródeł zasilania.

Nysa 501 – izotermy

Jest rok 1965, Nysa 501-I (bez źródła chłodu) oraz Nysa 501-C (chłodzony suchym lodem). Są to samochody których prototypy przeznaczono do przewozu żywności w obniżonej temperaturze.

Izotermiczne nadwozia miały pełną ściankę działową oraz dodatkowy szkielet podłogi. Do szkieletu nadwozia przymocowano wykonane z tworzywa sztucznego łączniki, do których mocowane było wewnętrzne poszycie komory ładunkowej z aluminiowej blachy ryflowanej. Podłoga to szczelna wanna z ocynkowanej blachy stalowej.

Przestrzeń pomiędzy poszyciami wypełnia izolacja w postaci kształtek styropianowych w czasie montażu sklejanych i pokrytych folią. W ten sposób wnętrze komory ładunkowej pozwalała na jego łatwe mycie strumieniem wody.

Nysa 501-C posiada przykręcony do przedniej ściany komory ładunkowej pojemnik na suchy lód. Był on ładowany przez drzwi w prawej ścianie nadwozia. Dwa wentylatory elektryczne wymuszały przepływ powietrza przez wymiennik. Trójdrożny zawór umożliwiał połączenie wnętrza pojemnika suchego lodu z atmosferą lub wnętrzem komory ładunkowej. W ściance działowej wbudowano termometr dzięki któremu kierowca mógł odczytać temperaturę wewnątrz komory ładunkowej. Wymiary przestrzeni ładunkowej były nieco mniejsze niż w tradycyjnym furgonie z uwagi na grubą izolację termiczną. Masa własna pojazdu wynosiła 1700 kg, a ładowność 750 kg (w tym 550 kg ładunku, 50 kg suchego lodu i 150 kg 2-osobowa obsługa). Nysę 501-C skierowano do produkcji w 1967 roku.

Nysa-501 podwyższony furgon-rys
Nysa-501 podwyższony furgon-rysunek

Nysa 501 – podwyższony furgon

W roku 1966 Ministerstwo Handlu Wewnętrznego zamówiło nową odmianę którą był furgon w wersjach podwyższonych tzw. ogólnego przeznaczenia i do transportu pieczywa. Opracowano konstrukcję i zbudowano prototypy a w obu pojazdach wysokość wnętrza została powiększona o 350 mm. Nad drzwiami tylnymi zawieszono klapę którą unoszono przy załadunku wysokich przedmiotów. Furgon ogólnego zastosowania wyposażono w przesuwane drzwi w prawej ścianie bocznej. W furgonie piekarniczym zastosowano dwie szerokie podnoszone klapy umożliwiające załadunek pieczywa w pojemnikach ustawionych na stelażach. Oba prototypy poddano pomiarom stateczności i kierowalności w Politechnice Krakowskiej wprowadzając pewne poprawki w zawieszeniu kół. Niestety samochodów podwyższonych nie wprowadzono do produkcji seryjnej.

Konstruktorzy ZBNS pracując nad rozszerzeniem odmian modelu 501. Pracują też nad nowymi modelami samochodów dostawczych które będą w przyszłości produkowane w Nysie.

Krajowe potrzeby rynku na samochody Nysa i rosnący eksport, wpłynęły na działania inwestycyjne i modernizacyjne w ZBNS. Rok 1967 pozwolił na wyprodukowanie 7500 sztuk, z czego około 30% samochodów przeznaczono na eksport.

Nysa 501modernizacja konstrukcji

Ostatnia modernizacja konstrukcji nadwozia Nysa 501 to dostosowanie do lakierowania piecowego i ulepszenia technologii montażu. Zmiany te wpływają na poprawę jakości i obniżenie pracochłonności. Następuje rezygnacja ze współpracy z Sanocką Fabryką Autobusów która już nie lakieruje i nie wykańcza eksportowych odmian Nys.

Widocznymi zmianami w samochodach produkowanych od 1967 roku są nowa atrapa chłodnicy i tylne lampy zespolone (z samochodu Warszawa 203/204). Współpracując z Centralnym Ośrodkiem Chłodnictwa w Krakowie ZBNS buduje prototyp samochodu chłodni, opierając go o izotermiczne nadwozie Nysy 501. Zamontowano w nim sprężarkowy agregat chłodniczy napędzany przez silnik samochodu za pośrednictwem sprzęgła elektromagnetycznego. Podczas postoju zasilanie zapewniał silnik elektryczny z sieci o napięciu 220 V. Temperaturę wewnątrz komory ładunkowej regulował termostat, a agregat zapewniał uzyskiwanie temperatury –18 °C przy temperaturze otoczenia +30 °C. Była też możliwość pracy w obiegu odwróconym, tzn. ogrzewania wnętrza komory ładunkowej, ten system pozwalał na przewóz płynów lub owoców podczas mrozów.

W 1967 roku opracowano dwa modele pojazdów specjalnych na potrzeby MSW które wprowadzono do produkcji.

Więcej o historii Nysy w jej następnych odsłonach, a także innych samochodach dowiecie się ze Strona Miłośników Polskich Dostawczaków polskiedostawczaki.pl/historia-nys

NYSA N59 DANE TECHNICZNE

Zakłady Samochodów Dostawczych Wczoraj i dziś – FSD NYSA 2018

HISTORIA NYS

CZAR PRL – NYSA

Samochód Nysa N59 występuje w filmie – „Gangsterzy i filantropi” z 1962 i „Dwaj panowie N.” z 1961

I na koniec jeżeli jesteś fanem motoryzacji i nie tylko, a zastanawiasz się co zrobić z wolnym czasem? Wybierz się na jedną z bez wątpienia godnych uwagi imprez umieszczonych w naszym kalendarzu Zlot Spotkanie Motoryzacja Piknik sezon 2023. Z pewnością mogą Cię też zainteresować inne tematy umieszczone na naszej stronie.

Brak postów do wyświetlenia