Historia pierwszego polskiego, powojennego samochodu jest nierozerwalnie związana z historią Fabryki Samochodów Osobowych na warszawskim Żeraniu. Ponieważ przed II Wojną światową, polska współpraca z Fiatem układała się doskonale, w 1946 roku Centralny Urząd Planowania zdecydował o odbudowie polskiej motoryzacji, odnawiając współpracę z tą marką. Po wstępnych rozmowach w roku 1947, na temat rozpoczęcia w Polsce produkcji Fiata 1100 (model 508C), zimą tego samego roku podpisano z Włochami umowę licencyjną. Należności za prawa do licencji Polska miała regulować węglem i żywnością. Te wydarzenia zdeterminowały rozpoczęcie w 1948 roku, budowy zakładu produkcyjnego na warszawskim Żeraniu. FSO Warszawa M20.
FSO Warszawa M20 – Wielki Brat patrzy
Przyszedł rok 1949 i plany współpracy z Włochami legły w gruzach. „Delikatna sugestia” ze strony Moskwy, zaleciła zerwanie ledwo co zawartej umowy z Fiatem. O wszystkim decydowała polityka, sowiecka polityka. Ponieważ byliśmy we wszystkim zależni od Moskwy, Polska nie mogła współpracować z zachodnim krajem, byłoby to niepoprawne politycznie. W tym momencie Wielki Brat zdecydował o „podarowaniu” Polsce licencji na produkcję rosyjskiego samochodu GAZ M20 Pobieda wraz z oprzyrządowaniem.
GAZ M20 Pobieda, to samochód produkowany od 1946 roku, był zmodyfikowaną pochodną przedwojennego Gaza-M1, który z kolei był licencją produkowanego w USA amerykańskiego Forda Model B.
Jak się okazało, dar przekazany Polsce, był darem jedynie z nazwy. Dokumentacja techniczna kosztowała Polskę 130 mln złotych, a za tłoczniki z oprzyrządowaniem maszyn zapłacono 250 mln zł. Polska płaciła najlepszym wówczas międzynarodowym środkiem płatniczym, czyli węglem.
Rozpoczęcia produkcji w FSO Warszawa
Po podpisaniu 22 lipca 1950 roku umowy licencyjnej ze Związkiem Radzieckim, już 6 listopada 1951 roku z taśmy montażowej Fabryki Samochodów Osobowych, zjechał pierwszy egzemplarz Warszawy M20, podobno było to o 14:00. Początek produkcji zasadniczo był montażem samochodów, w ramach umowy do końca 1951 roku, Rosjanie dostarczyli na Żerań części, umożliwiające złożenie 500 kompletnych pojazdów. Były to polskie siostry bliźniaczki samochodu GAZ-M20 Pobieda. W tym samym czasie gdy FSO opuszczały zmontowane GAZ-y, zarówno w fabryce jak i u podwykonawców dążono do uniezależnienia się od radzieckich dostaw.
Samochód Warszawa M20, był konstrukcją przestarzałą już w chwili rozpoczęcia produkcji. Począwszy od garbatego nadwozia, no dolnozaworowym silniku skończywszy. Posiadała niemodne, nawiązujące do lat 30 XX wieku, czterodrzwiowe nadwozie samonośne. Przestarzała konstrukcja radzieckiego silnika, w połączeniu z 3 biegową skrzynią biegów, skutecznie uniemożliwiała uzyskanie właściwych osiągów. Pierwsza całkowicie polska Warszawa M20, pojawiła się w 1956 roku.
Próby unowocześniania silnika M20 nie odnosiły właściwego skutku, w ten sposób zdecydowano o budowie całkowicie nowego silnika, nazwano go S-21. W nowej, rodzimej już konstrukcji przede wszystkim znalazł się nowoczesny górnozaworowy rozrząd, to wymogło opracowanie nowej głowicy silnika. Ulepszono gaźnik i układ smarowania. Po zwiększeniu stopnia sprężania nowy silnik miał moc 70 KM, czym bił na głowę „bratnią” konstrukcję, S-21 był montowany w Warszawach od 1962 roku
FSO Warszawa M20 DANE TECHNICZNE:
| Liczba miejsc | 5 |
| Długość nadwozia | 4665 mm |
| Szerokość nadwozia | 1695 mm |
| Wysokość nadwozia | 1640 mm |
| Min. promień skrętu | 6,3 metra |
| Prześwit | 200 mm |
| Kąt natarcia | 27° |
| Kąt zejścia | 19° |
| Masa własna | 1360 kg |
| Silnik średniolitrażowy | czterosuwowy, gaźnikowy, rzędowy, dolnozaworowy |
| Liczba cylindrów | 4 |
| Kolejność pracy | 1 – 2 4-3 |
| Pojemność skowa | 2120 ccm |
| Stopień sprężania | 6,2 |
| Moc silnika | 50 KM przy 3600 obr/min |
| Przyspieszenie (od 0 do 100km/h) | 45,0 s |
| Max moment obrotowy | 12,5 mkG (122,58 Nm) |
| Kadłub silnika | żeliwny |
| Głowica silnika | stop aluminium |
| Gaźnik | opadowy K-22A |
| Zbiornik paliwa | 55 litrów |
| Zużycie paliwa na szosie pod max. obciążeniem | 11 litrów/100 km |
| Eksploatacyjna norma spalania | 13,5 litra/100 km |
| Instalacja elektryczna | 12V |
| Moc instalacji | 220W |
| Świece zapłonowe | M-12 (10 lub 12) 12 |
| Przełożenie na 1 biegu | 2,82 |
| Przełożenie na 2 biegu | 1,604 |
| Przełożenie na 3 biegu | 1,00 |
| Przełożenie na wstecznym biegu | 3,383 |
| Hamulec główny | hydrauliczny |
| Opony | 6,00 x 16 |
| Ciśnienie w oponach | 2,0 kG/cm² przód i tył |
| Prędkość maksymalna | 105 km/h |
| Pojemność układu chłodzenia | 10,5 litra |
| Pojemność skrzyni biegów | 1,6 litra |
| Pojemność tylnego mostu | 1,1 litra |
| Pojemność układu hamulcowego | 0,4 litra |
| Pojemność mechanizmu kierowniczego | 0,35 litra |
| Pojemność amortyzatora przód | 0,24 litra |
| Pojemność amortyzatora tył | 0,15 litra |
Tak było kiedyś
Przeciętne wynagrodzenie w 1960 roku wynosiło 1560 zł/miesięcznie. Gdy szczęśliwiec dorobił się samochodu, w styczniu 1960 roku musiał wnieść stosowne opłaty aby go zarejestrować:
| Przegląd techniczny samochodu nowego | 30 zł |
| Przegląd techniczny samochodu używanego | 50 zł |
| Opłata za tablice rejestracyjne (2szt.) | 30 zł |
| Podatek roczny za samochód osobowy o pojemności silnika do 2000 ccm | 300 zł |
| Podatek roczny za samochód osobowy o pojemności silnika powyżej 2000 ccm | 450 zł |
O dalszych losach samochodu FSO Warszawa, przeczytasz w następnym artykule.
Może cię również zainteresować: ZETOR legendarna marka od 76 lat
