Przerzutki do roweru mają ogromny wpływ na wydajność i komfort jazdy – są jak biegi w samochodzie, z tym że tu jeszcze przekładają się na siłę, a więc wysiłek, jaki trzeba włożyć w pedałowanie. Chodzi o to, aby połączyć optymalną prędkość z warunkami i możliwościami fizycznymi. Zatem nie wystarczy je mieć. Trzeba ich też poprawnie używać. Jak to robić – o tym w naszym artykule.
Jak działają przerzutki do roweru?
Przerzutki rowerowe to podstawowa część układu napędowego roweru – umożliwiają zmianę przełożeń, czyli biegów. Upraszczając, zależy nam na tym, by pod górę jechało się lżej, a w dół lub po płaskim podłożu – szybciej i wygodniej. Pozwalają dość dokładnie dopasować siłę oporu, nacisk na pedały do warunków jazdy i pożądanej prędkości, a jednocześnie do możliwości fizycznych rowerzysty.
Mamy różne rodzaje przerzutek rowerowych, natomiast najczęściej stosowane są te zewnętrzne, czyli montowane do haka ramy tylnego trójkąta – miejsce zamontowania tylnego koła. Wyróżniają się prostą konstrukcją i łatwym dostępem, choć są bardziej narażone na uszkodzenia, a więc trzeba o nie dbać (o tym w ostatniej części artykułu). Ich działanie w uproszczeniu polega na przerzucaniu łańcucha pomiędzy różnej wielkości zębatkami. Za pomocą manetki zwalniamy lub pociągamy linkę przerzutki, która finalnie za pomocą przerzutki opuszcza albo podnosi łańcuchna właściwą zębatkę. W nowoczesnych rowerach coraz częściej są to przerzutki elektroniczne – wówczas naciśnięcie przycisku na manetce wyzwala sygnał, który wprawia w ruch każdą z przerzutek.
Zwykle cały ten układ tworzą następujące elementy:
- przerzutka przednia obsługująca zębatki mechanizmu korbowego,
- przerzutka tylna zmieniająca położenie łańcucha na kasecie lub wolnobiegu,
- stalowe linki i pancerze,
- łańcuch,
- manetka do zmiany przełożeń.
Przerzutki rowerowe – wózek
Ważną częścią każdej przerzutki rowerowej jest wózek. Wózek który przesuwając się między zębatkami, naprowadza łańcuch (ciągnie go do góry lub opuszcza) na wybrany przez nas bieg. Wózek może być długi lub krótki, a ewentualnie średni, co wpływa na pojemność przerzutki, jej wagę, wygodę jazdy (efektywność). I np. przerzutka tylna Shimano jest w większości modeli dostępna w aż trzech wariantach względem wymiaru wózka. Każdy z nich stosowany jest do napędu o odpowiednich parametrach. Jeżeli zakres i rozpiętość przełożeń są duże, np. kaseta posiada 11 zębatek gdzie najmniejsza ma 11 zębów, a największa powyżej 40 to stosujemy przerzutkę z długim wózkiem. Chodzi o to, że długi wózek wychylając się maksymalnie do tyłu, musi mieć możliwość odpowiedniego napięcia łańcucha.
Przerzutka przednia, przerzutka tylna – jak z nich korzystać?
Najważniejszą zasadą poprawnego korzystania z przerzutek rowerowych w napędach z dwoma lub trzema zębatkami z przodu jest unikać krzyżowania się łańcucha, czyli nie używać dwóch-trzech najmniejszych zębatek z tyłu w momencie, gdy łańcuch z przodu tkwi na małym kole. I odwrotnie. O skrzyżowanym łańcuchu mówimy zawsze, gdy znajduje się na małym kole zębatym przednim i jednym z najmniejszych z tyłu lub na odwrót. To ekstremalne ustawienia, które czasami bywają wygodne, lecz nie są korzystne. Skrzyżowany łańcuch oznacza większe tarcie, a więc wolniejsze i mniej efektywne przenoszenie mocy. Poza tym jest bardziej narażony na usterki i po prostu szybciej się zużywa.
Sytuacja dotyczy naturalnie rowerów z dwoma przerzutkami, z tyłu i z przodu. Jeśli masz z przodu tylko jedną zębatkę (napęd 1x) i jedną manetkę, nie ma tematu. Po prostu wrzucasz wyższy lub niższy bieg z tyłu w zależności od potrzeby.
Jak prawidłowo używać przerzutek rowerowych?
Wiesz już, żeby nie krzyżować łańcucha. Co jeszcze? Odpowiedni dobór przełożeń. Punktem wyjścia są Twoje możliwości fizyczne. Zmniejszasz przełożenie, gdy robi się za ciężko – np. masz przed sobą podjazd lub jesteś już zmęczony/-a i chcesz trochę odpocząć. Zjeżdżając z górki lub chcąc zwiększyć prędkość na płaskim odcinku, wrzucasz wyższy bieg. Opór na pedałach się zwiększa, chociaż łatwiej sobie z nim poradzić (zwłaszcza zjeżdżając w dół), a przy tym jedziesz szybciej.
Kolejna ważna sprawa — tylko niektóre modele przerzutek umożliwiają zmianę kilku przełożeń naraz. W innym przypadku trzeba robić to stopniowo i w miarę płynnie. Nie należy też obsługiwać ich na postoju, gdy łańcuch jest nieruchomy (wyjątkiem są przerzutki wewnętrzne – planetarne). Do tego warto dostosować tempo pedałowania, czyli najpierw odrobinę zmniejszyć nacisk na pedały i dopiero zmienić bieg (i zwiększyć moc pedałowania). Dotyczy to w szczególności zmiany biegu pod dużym obciążeniem np. na stromym podjeździe w pozycji stojącej na pedałach. Ostatnią rzeczą jest dość łagodne obchodzenie się z dźwigniami i pokrętłami manetek i przerzutek — napęd zawsze musi być dokładnie wyregulowany. Wszystko to sprawi, że łańcuch nie będzie przeskakiwał, ślizgał się po zębatkach, zsuwał z nich i nadmiernie obciążał, więc zmniejszysz ryzyko uszkodzeń układu napędu.
Staraj się zatem przewidywać, co Cię spotka na drodze. Widząc stromy podjazd, nie czekaj aż zrobi się za ciężko, zredukuj bieg wcześniej, zanim będziesz miał problem z jego zmianą, bo siła nacisku na pedały będzie zbyt duża.
Jak zadbać o przerzutki do roweru?
Przerzutki do roweru przede wszystkim należy regularnie serwisować. Dotyczy to takich czynności jak sprawdzenie stanu technicznego łańcucha, kaset i korby oraz czyszczenia i smarowania wszystkich tych elementów. Jeśli pojawią się jakiekolwiek kłopoty z ich działaniem, odwiedź dobry serwis rowerowy. Sygnałem alarmowym są w szczególności trudności w zmianie przełożeń, przeskakiwanie oraz spadanie łańcucha i hałas słyszalny podczas jazdy. W takiej sytuacji konieczne może okazać się wyregulowanie przerzutek lub wymiana zużytych komponentów na nowe.
Dość teorii – gdy wiesz, jak zmieniać przerzutki, pozostaje poćwiczyć. Znajdź trasę o różnym ukształtowaniu terenu i sprawdź możliwości. Im więcej doświadczenia, tym łatwiej sobie poradzisz ze zmianą przełożeń, a w końcu stanie się to intuicyjne. A jak zadbać o przerzutki w aucie czyli jak zadbać o automatyczną skrzynię biegów. I czy warto zwrócić uwagę na hybrydę Hyundaia IONIQ.
poznaj nasze zdanie o Volvo XC60 D5
