,Jeszcze 50 lat temu był on postrzegany jako samo zło i czasami nachodzi mnie taka refleksja, czy owa nagonka nie wynikała z powszechnego niedostatku na rynku mięsa, masła i wielu innych produktów zawierających tłuszcze zwierzęce. Co by jednak nie mówić, niezaprzeczalnie nadmiar tego typu tłuszczów jest dla nas szkodliwy. Nie oznacza to, że nie należy ich w ogóle spożywać. Okazuje się bowiem, że ów demoniczny cholesterol chociaż z jednej strony jest dla nas szkodliwy, to dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu jest on niezbędny. Abyśmy długo żyli w dobrym zdrowiu, cholesterol obecny w naszym organizmie musi mieścić się w określonych normach, a każde odstępstwo od nich jest szkodliwe. Cholesterol zły czy dobry
Czym jest i po co nam on
Cholesterol jest organicznym związkiem chemicznym należącym do grupy lipidów, czyli tłuszczów. Występuje on w dwóch formach: egzogennej i endogennej. Egzogenny pochodzi z pożywienia, głównie z produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, jaja, nabiał czy tłuszcze. Endogenny natomiast jest produkowany przez nasz organizm, głównie w wątrobie i jelicie, stanowi on około 2/3 całkowitego cholesterolu w organizmie. Dzięki obecnemu w naszym organizmie cholesterolowi, zachodzi w nim do wielu niezwykle ważnych reakcji. Tytułowy bohater jest m.in.:
– niezbędny do prawidłowej pracy mózgu, gdzie bierze udział w procesach pamięci, uczenia się i nastroju
– budulcem błon komórkowych, które zapewniają stabilność i płynność komórkom
– substratem do syntezy hormonów steroidowych, takich jak hormony nadnerczy (kortyzol, aldosteron) i hormony płciowe (testosteron, estradiol, progesteron)
– składnikiem kwasów żółciowych, które są niezbędne do trawienia tłuszczów
– składnikiem osłonek mielinowych, które otaczają włókna nerwowe i umożliwiają przewodzenie impulsów nerwowych
– prekursorem witaminy D, która odpowiada za prawidłowe wchłanianie wapnia i fosforu, a także reguluje pracę układu odpornościowego i nerwowego
Rodzaje oraz normy cholesterolu
Ponieważ cholesterol nie rozpuszcza się w wodzie, aby mógł być transportowany w krwi, musi być połączony z białkami. Takie połączenia nazywamy lipoproteinami. W zależności od gęstości i składu lipoprotein, wyróżniamy jego następujące rodzaje:
– LDL (low-density lipoprotein) – nazywany “złym”, transportuje cholesterol z wątroby do komórek ciała. Jeśli jest go za dużo, może się odkładać na ścianach naczyń krwionośnych, tworząc blaszki miażdżycowe, które zwężają światło naczyń i zwiększają ryzyko zawału serca, udaru mózgu czy choroby wieńcowej. Norma LDL wynosi poniżej 115 mg/dl (3 mmol/l).
– HDL (high-density lipoprotein) – nazywany “dobrym”, ponieważ transportuje cholesterol z komórek ciała do wątroby, gdzie jest metabolizowany i wydalany z organizmu. Dzięki temu zapobiega gromadzeniu się cholesterolu na ścianach naczyń i chroni przed chorobami serca. Norma HDL wynosi powyżej 40 mg/dl (1 mmol/l) dla mężczyzn i powyżej 45 mg/dl (1,2 mmol/l) dla kobiet.
– VLDL (very low-density lipoprotein) – transportuje lipidy, głównie triglicerydy, do tkanek tłuszczowych, gdzie są magazynowane. Podobnie jak cholesterol LDL, może przyczyniać się do miażdżycy i chorób serca. Norma VLDL wynosi poniżej 30 mg/dl (0,8 mmol/l).
– IDL (intermediate-density lipoprotein) – powstaje z cholesterolu VLDL, ale pod wpływem lipazy wątrobowej jest przekształcany w cholesterol LDL. Nie ma ustalonej normy dla tego rodzaju cholesterolu.
Cholesterol całkowity to suma wszystkich rodzajów cholesterolu we krwi. Norma cholesterolu całkowitego wynosi poniżej 190 mg/dl (5 mmol/l).
Skutki nieprawidłowego poziomu cholesterolu w organizmie
Podwyższony poziom cholesterolu, zwłaszcza frakcji LDL i VLDL, to jeden z powodów rozwoju chorób układu krążenia. Każda z nich jest śmiertelnie niebezpieczna. Kiedy na ściankach naczyń krwionośnych odkłada się cholesterol, dochodzi do ich zwężenia oraz utraty elastyczności, wtedy mamy do czynienia z miażdżycą. W wyniku zwężenia lub zablokowania tętnic wieńcowych, które zaopatrują serce w krew, dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego, czyli choroby wieńcowej. Kolejnym powikłaniem spowodowanym przez nieprawidłowy poziom cholesterolu jest zawał serca, czyli martwica mięśnia sercowego spowodowana całkowitym zablokowaniem tętnicy wieńcowej przez skrzeplinę.
Udar mózgu czyli martwica tkanki mózgowej spowodowana niedokrwieniem (zablokowanie dopływu krwi do mózgu) lub krwotokiem (wylewem) w obrębie mózgu. Innym powikłaniem wynikającym ze zwężenia lub zablokowania tętnic obwodowych przez cholesterol, jest choroba obwodowa tętnic. Zablokowany lub utrudniony dopływ krwi do kończyn prowadzi do bólu, zimna, bladości, owrzodzeń, a w skrajnych przypadkach do martwicy.
Zbyt niski poziom cholesterolu, zwłaszcza frakcji HDL, również może być szkodliwy dla zdrowia. Zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji, zaburzeń neurologicznych, depresji, chorób autoimmunologicznych czy nowotworów.
Czynniki ryzyka wystąpienia podwyższonego poziomu cholesterolu
Powodów takiego stanu rzeczy może być wiele, na jedne nie mamy większego wpływu, ale większość czynników ryzyka jest zależnych wyłącznie od nas. Przyczyna wielu schorzeń, czyli brak aktywności fizycznej, która poprawia metabolizm lipidów i zwiększa poziom cholesterolu HDL. Brak ruchu prowadzi wprost do nadwagi i otyłości, które zaburzają gospodarkę lipidową i hormonalną. Gdy się nie ruszamy, to siedzimy na sofie i zajadamy fast-foody, więc nasza dieta jest bogata w tłuszcze nasycone, cholesterol, cukry proste i sól, a uboga w błonnik, witaminy oraz minerały. Dodajmy do tego używki czyli palenie tytoniu, które uszkadza ściany naczyń krwionośnych i obniża poziom cholesterolu HDL, oraz nadużywanie alkoholu, to z kolei podnosi poziom cholesterolu VLDL i triglicerydów. Ostatnim lecz niezwykle powszechnym czynnikiem ryzyka zależnym od nas jest stres, zwiększający wydzielanie kortyzolu i wpływający na gospodarkę lipidową.
Niestety istnieją także czynniki ryzyka, na które nie mamy wpływu. To uwarunkowania genetyczne, które mogą powodować zaburzenia w syntezie, transporcie lub metabolizmie cholesterolu. Oraz choroby współistniejące, takie jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników, marskość wątroby, choroby nerek, one również mogą wpływać na poziom cholesterolu.
Zapobieganie i leczenie
Podstawą zapobiegania i leczenia podwyższonego poziomu cholesterolu jest zmiana stylu życia, czyli: aktywność fizyczna, bogata w błonnik dieta niskotłuszczowa, zrzucenie zbędnych kilogramów, odstawienie wszelkich używek i o ile to możliwe unikanie stresu. Niestety czasem zmiana stylu życia nie przynosi oczekiwanych efektów, a poziom nadal jest bardzo wysoki. Wtedy konieczne może być zastosowanie leczenia farmakologicznego. Wymaga ono konsultacji i nadzoru lekarza, który dobierze odpowiedni lek, dawkę i czas trwania terapii, a także monitorować będzie skuteczność i ewentualne działania niepożądane. W zależności od oczekiwanego efektu, lekarz może zalecić stosowanie leku obniżającego poziom cholesterolu, należącego do jednej z grup:
Statyny – hamują syntezę cholesterolu w wątrobie i obniżają poziom cholesterolu LDL i VLDL, a także podnoszą poziom HDL.
Fibraty – stymulują rozkład triglicerydów i obniżają poziom cholesterolu VLDL, a także podnoszą poziom cholesterolu HDL.
Inhibitory absorpcji cholesterolu – blokują wchłanianie cholesterolu z jelita i obniżają poziom LDL i VLDL.
Sekwestranty kwasów żółciowych – wiążą kwasy żółciowe w jelicie i zwiększają ich wydalanie, co zmusza wątrobę do zużywania cholesterolu do ich syntezy i obniża poziom LDL.
Inhibitory PCSK9 – hamują działanie białka PCSK9, które rozkłada receptory LDL na powierzchni komórek i zwiększają ich liczbę, co ułatwia usuwanie LDL z krwi.
Pomimo, że słowo cholesterol kojarzy się wielu osobom jedynie z poważnymi schorzeniami, to należy pamiętać, że jest on niezbędnym składnikiem naszego organizmu. Tylko od jego prawidłowego poziomu, zależeć będzie dobry stan naszego zdrowia. Aby tak się stało, regularnie badajmy poziomy wszystkich frakcji cholesterolu, a gdy zauważymy jakąkolwiek nieprawidłowość zacznijmy od konsultacji z lekarzem, a nie wujaszkiem „Google”.
Ciekawy materiał wideo: Dieta na podwyższony cholesterol – porady dietetyka, przepisy, jadłospis
Może cię również zainteresować: Nadciśnienie tętnicze – cichy zabójca
Słuchaj nas online!
